MAŁE GRY A PRZYGOTOWANIE KONDYCYJNE W PIŁCE NOŻNEJ

Małe gry (ang. small-sided games - gry na małych boiskach) to gry treningowe, które odbywają się na mniejszej powierzchni i z mniejszą liczbą zawodników niż w normalnym meczu piłki nożnej. Gry na małych przestrzeniach często odbywają się według zmodyfikowanych zasad i generalnie mają prostszą strukturę niż tradycyjne treningi kondycyjne. Niemniej jednak ta metoda treningu z piłką cieszy się coraz większą popularnością również jako forma treningu kondycyjnego.

Jak dotąd stosunkowo niewiele wiadomo na temat tego, które warianty gier na małych boiskach najlepiej promują sprawność fizyczną i umiejętności techniczne. Jednak, zwłaszcza w małych grach, trenerzy mają do dyspozycji dużą liczbę narzędzi, które możemy nazwać „śrubami regulacyjnymi”, dzięki którym mogą wpływać na zróżnicowanie intensywności treningu. W zależności od tego, ilu zawodników bierze udział w grze na określonym polu, czy gra toczy się z bramkarzem czy bez, lub jakie są zasady gry, będą istniały różne wymagania i zmieni się intensywność treningu.

Jeśli całkowita liczba zawodników na danym polu gry zmniejsza się lub zwiększa się obszar gry na zawodnika, to intensywność treningu zwykle wzrasta. Jednocześnie zachęcający do wysiłku coaching prowadzony przez trenera często skutkuje zwiększeniem intensywności i zaangażowania zawodników. Prowadzone obserwacje wykazały, że zmiany zasad podczas gry nie mają większego wpływu na intensywność. Według badania, gry na małych przestrzeniach mogą mieć równie pozytywny wpływ treningowy na ogólną kondycję jak w przypadku konwencjonalnych metod treningowych (Hill-Haas i in. 2011).

MAŁE GRY - Z ULICY NA BOISKO

Geneza gier treningowych na małym boisku leży „na ulicy”. Jeszcze pare lat temu (dzisiaj zdecydowanie rzadziej) dzieci i dorośli uwielbiali grać w piłkę na luźno wyznaczonym małym boisku na ulicach, placach, parkingach w parkach lub na plaży. Kluby piłkarskie włączyły małe gry do swoich programów treningowych w bardziej ustrukturyzowany sposób, ponieważ można je wykorzystać z zyskiem na różne sposoby. Główną zaletą gier na małych boiskach jest to, że stosunkowo dobrze odtwarzają ruchy, obciążenia fizyczne i wymagania techniczne rywalizacji meczowej. Zarówno w grach na małym boisku, jak i w meczu ligowym, zawodnicy stają przed wyzwaniem podejmowania decyzji pod wpływem presji czasu, przestrzeni i przeciwnika oraz narastającego zmęczenia (Gabbett, Mulvey 2008). Zabawa piłką zwiększa również motywację piłkarza i chęć do treningów. Kolejną zaletą małej gry jest wysoka efektywność czasowa, ponieważ podczas treningu można jednocześnie trenować sprawność fizyczną, umiejętności techniczne i zachowanie taktyczne (Gregson, Drust 2000; Little 2009).

CO DECYDUJE O INTENSYWNOŚCI W MAŁYCH GRACH?

W ostatnich latach nauka o sporcie badała, które warianty gry na małym boisku osiągają szczególnie wysoką intensywność treningu. Aby określić intensywność, zmierzono następujące wartości indywidualnie lub w połączeniu:

• tętno,

• mleczan we krwi,

• RPE (ocena odczuwanego wysiłku, gdzie zawodnicy wskazują na skali tuż po grze, jak wysoki odczuwali stres).

Oprócz pomiarów fizjologicznych, niektóre zespoły badawcze wykorzystywały GPS do zbierania danych o dystansach biegowych i prędkościach biegu, aby móc lepiej ocenić poziom intensywności treningu. Trener może wpływać na intensywność treningu w małych grach za pomocą różnych parametrów:

• Wielkość pola gry,

• Liczba graczy,

• Instrukcje i coaching,

• Zależność pomiędzy fazami regeneracji a czasem gry,

• Zmiany zasad,

• Wykorzystanie bramek i/lub bramkarzy.

JAK WIELKOŚĆ BOISKA I ILOŚĆ ZAWODNIKÓW WPŁYWA NA CHARAKTER GRY?

W zależności od wielkości boiska, które trener wybiera w stosunku do liczby zawodników, występują różne obciążenia treningowe. Większość badań na ten temat pokazuje, że wartości tętna, mleczanu i RPE zawodników wzrastają wraz ze zmniejszeniem pola gry (Rampinini 2007). W niektórych badaniach sprawdzano, co oznacza dla intensywności treningu w małych grach zmiana liczby zawodników w stałych warunkach brzegowych (w tym wielkości boiska). Mniejsza liczba graczy prowadziła do zwiększonego poziomu stresu w prawie wszystkich przypadkach (Owen i in. 2004; Williams, Owen 2007; Sampaio i in. 2007).

Wyniki sugerują, że istnieje określony próg wielkości boiska. Na przykład na polu o wymiarach 25x20 metrów spadek tętna był najbardziej widoczny, gdy format gry został zmieniony z „2v2” na „3v3”, a następnie na „4v4”. Natomiast na boisku o wymiarach 20x15 metrów i 30x25 metrów wartości tętna nie spadły tak znacząco przy porównywalnej zmianie formatów gry (Owen i in. 2004).

W wielu sytuacjach w małych grach stosuje się nierówną liczbę zawodników (np. 4v3 lub 5v6), ponieważ niektórzy zawodnicy nie mogą brać udziału w grach z powodu kontuzji lub dostępna jest nieparzysta liczba zawodników. Jednak gry z przewagą / niedowagą liczebną można używać celowo. Na przykład zawodnik neutralny, który stale zmienia drużyny wraz ze zmianą posiadania piłki, może prowokować sytuacje, w których jest przewaga i niedowaga liczebna. Ale jak gry z przewagą liczebną, z neutralnym zawodnikiem i bez niego, wpływają na intensywność treningu? Jeśli chodzi o wartości tętna, mleczanu i RPE, nie było wyraźnych różnic między zawodnikami z nierówną proporcją drużyn (4v3) a zawodnikami, którzy grali z wykorzystaniem zawodnika neutralnego (3v3+1n) (Hill-Haas, 2010). Wariant gry z neutralnym graczem może być odpowiedni do budowania kondycji poszczególnych zawodników w ukierunkowany sposób. Gracz neutralny pokonywał znacznie dłuższy dystans biegowy, częściej biegał sprintami i notował wyższe wartości RPE niż zawodnicy grający w trybie „4v3". Tylko w kilku badaniach systematycznie badano, jak jednoczesna zmiana wielkości pola gry a liczba zmian zawodników wpływa na intensywność treningu w małych grach.

Ogólnie rzecz biorąc, równoczesny wzrost liczby graczy i względnej wielkości boiska (wielkość całkowita podzielona przez liczbę graczy) prowadzi do mniejszego obciążenia treningowego. Badanie z udziałem młodych piłkarzy wykazało zwiększone wartości ekspozycji przy zmniejszeniu liczby graczy, podczas gdy względna wielkość pola gry pozostała stała (Hill-Haas, 2009). Większy format gier (6v6) wykazały również największą rozbieżność w dystansach biegowych, które pokonywane były z prędkością powyżej 18 km/h. Z kolei w grach 4v4 zawodnik miał najdłuższy czas ekspozycji i największy dystans, w porównaniu do gier 2v2, który pokonywany był z prędkością ponad 18 km/h.

ZASADY GRY, BRAMKARZE, PRZERWY - CO JESZCZE WPŁYWA NA INTENSYWNOŚĆ MAŁYCH GIER?

Trener w codziennym treningu świadomie zmienia zasady małych gier w celu zróżnicowania obciążeń lub trenowania specjalnych umiejętności technicznych i taktycznych. Istnieje jednak bardzo niewiele badań dotyczących tego, w jaki sposób zmiany zasad (np. ilość kontaktów z piłką, sposób zdobywania bramek) wpływają na intensywność treningu na małym boisku. Dwa badania (Aroso i in. 2004; Sassi i in. 2004) wskazują na wzrost częstości akcji serca i poziomu mleczanu u zawodników po zmianie zasad (przypisanie zawodnika do zawodnika, dowolna liczba kontaktów z piłką). W innym badaniu sprawdzono, czy zmiany zasad wpływają na charakterystykę ruchu zawodników na małym boisku. W porównaniu do zwykłych przepisów gry, gdy zmieniano zasady (np. posiadanie piłki tak długo, jak to możliwe), zawodnicy biegali ogólnie większe dystanse, wykonywali biegi o wysokiej intensywności przez dłuższy czas i spędzali mniej czasu w stanie spoczynku (Mallo, Navarro 2008).

Chociaż zmiany zasad dotyczące gry bramkarza są często stosowane w małych grach, zaskakująco niewiele jest badań dotyczących wykorzystania bramkarzy i ich wpływu na intensywność treningu w grach na małych przestrzeniach. Przy 3v3 intensywność wysiłku (max. tętno), całkowity dystans biegu i czas trwania biegów o wysokiej intensywności zmniejszyły się wraz z dodaniem bramkarzy. Autorzy badania podejrzewają, że wzmocniona organizacja defensywna przed bramką zmniejszyła ogólne tempo gry, a w konsekwencji również obniżyła poziom stresu fizycznego (Mallo, Navarro 2008). W innym badaniu, w którym obserwowano grę na małym boisku 8v8 z bramkarzem i bez bramkarza, zaobserwowano wzrost częstości akcji serca, gdy zaangażowani byli bramkarze. Niewykluczone, że obecność bramkarzy zwiększała motywację zawodników zarówno do ataku, jak i obrony, co mogło skutkować zwiększeniem poziomu stresu (Dellal i in. 2008).

Dostępna literatura również nie dostarcza jasnych wyników ani zaleceń dotyczących optymalnego związku między czasem gry a przerwami. Na przykład zespół badaczy porównał intensywność ciągłej (24-minutowej) gry z grą na małym boisku podzieloną na cztery serie (4x6 minut z półtoraminutową przerwą). Wyniki były sprzeczne: w grze przerywanej zawodnicy przemieszczali się dłużej z prędkością ponad 13 km/h, podczas gdy średnia wartość RPE i najwyższe tętno zmierzono w grze bez przerw (Hill-Haas i in. 2008). Oba rodzaje treningów mogą być odpowiednie do utrzymania specyficznej dla piłki nożnej wytrzymałości w trakcie sezonu. Trener może osobiście wpływać na intensywność w małych grach – poprzez ciągłe bodźcowanie zawodników i motywowanie ich instrukcjami. Wraz z ciągłym, zachęcającym coachingiem trenera na skraju boiska, intensywność wzrastała również w różnych formatach gry (od 3v3 do 6v6 i na boiskach o różnej wielkości) (Rampinini i in. 2007).

MAŁE GRY VS GRA WŁAŚCIWA

Czy intensywność wysiłku w różnych formatach małych gier można porównać z intensywnością zwykłych gier 11v11? W badaniu z udziałem profesjonalnych piłkarek nożnych porównywano gry na małych boiskach z grą właściwą. Wynik badania pokazał, że chociaż gry na małym boisku mogą w zasadzie symulować wzorce ruchu podczas rywalizacji w meczach ligowych, nie zawsze są w stanie odtworzyć wymagania, które są potrzebne do powtarzających się sprintów o wysokiej intensywności (Gabbett, Mulvey 2008). Inne badanie pokazuje, że łączne dystanse są mniej więcej takie same w obu formach gry. Jednak poziom intensywności był wyższy w grze na małym polu 5v5 niż w zwykłej grze 11v11. Gry 2v2 były również oceniane intensywniej, 4v4 prawie tak samo, a 6v6 mniej intensywnie niż gry na boisku pełnowymiarowym zespołu U19 (Dellal i in. 2008) . Trenerzy mogą wykorzystać te wyniki do regulacji treningu w zależności od pożądanego poziomu intensywności.

TRENING KONDYCYJNY: MAŁE GRY VS TRENING INTERWAŁOWY

Różne badania wykazały, że intensywność treningu z wykorzystaniem małych gier jest zbliżona do normalnego treningu kondycyjnego o takim samym czasie trwania (Sassi i in. 2004; Dellal i in. 2008). W jednym z badań naukowcy porównali stres spowodowany krótkotrwałym (5 do 30 sekund) intensywnym sprintem i różnymi formatami małych gier, wykorzystując pomiary tętna. Gry 2v2 (bez bramkarza) oraz 8v8 (z bramkarzem) wykazały podobne wartości tętna jak sprinty w krótkim interwale. Generalnie można stwierdzić, że formy gier z niewielką liczbą graczy na stosunkowo dużym boisku, są zbliżone pod względem intensywności zarówno do krótkich, jak i długich biegów interwałowych. W innym zakrojonym na szeroką skalę badaniu młodzi zawodnicy z profesjonalnych drużyn zostali losowo przypisani do grupy gry na małym boisku lub grupy treningu interwałowego. Przez dwanaście tygodni obie metody treningowe były włączane do regularnego programu treningowego dwa razy w tygodniu. Wynik wykazał, że nie było większych różnic między grupami, ani pod względem średniej intensywności ćwiczeń (wartości tętna) ani tygodniowego obciążenia (wartości RPE). Dalsze testy sprawności również wykazały zbliżone wartości maksymalnego poboru tlenu i limitów mleczanu w obu grupach porównawczych (Impellizzeri i in. 2006). Dalsze badania potwierdziły, że trening wytrzymałościowy poprzez małe gry jest odpowiednim rozwiązaniem w treningu kondycyjnym (Hoff, Helgerud 2004).

MAŁE GRY NIE SĄ PANACEUM - WNIOSKI

Małe gry, charakteryzujące się małymi przerwami i podobnym wysiłkiem do zwykłego meczu piłki nożnej, nie zawsze oddaje wystarczająco wysokie poziomy intensywności (np. 90 procent tętna maksymalnego), aby zdecydowanie poprawić wyniki wytrzymałościowe. Z drugiej strony, wytrzymałość specyficzna dla piłki nożnej może być lepiej kształtowana w małych grach. Większość analizowanych badań nie wykazała – pod względem intensywności fizycznej formy treningu – istotnych różnic między grami na małym boisku a konwencjonalnym treningiem interwałowym. Zatem połączenie obu rodzajów treningu, które trener powinien dostosować w zależności od wymagań technicznych i taktycznych oraz celów wydajnościowych wydaje się rozsądnym rozwiązaniem.

Treść oparta jest na oryginalnym opracowaniu „Physiology of small-sided games training in football", które zostało opublikowane w 2011 roku w „Sports medicine”.

---

Chcesz wiedzieć więcej o treningu sportowym i profesjonalnym przygotowaniu motorycznym?

Koniecznie zamów GOTOWEGO DO GRY - PIERWSZY W POLSCE PODRĘCZNIK PRZYGOTOWANIA MOTORYCZNEGO DLA TRENERÓW I ZAWODNIKÓW!

LITERATURA

Hill-Haas, S. V., Dawson, B., Impellizzeri, F. M., & Coutts, A. J. (2011). Physiology of small-sided games training in football. Sports medicine, 41(3), 199-220.

Gabbett T, Mulvey M. Time-motion analysis of small-sided training games and competition in elite women soccer players. J Strength Cond Res 2008; 22(2): 543-52

Gregson W, Drust B. The physiology of football drills. Insight 2000; 3(4): 1-2

Little T. Optimizing the use of soccer drills for physiological development. Strength Cond J 2009; 31(3): 1-8

Rampinini E, Impellizzeri FM, Castagna C, et al. Factors influencing physiological responses to small-sided soccer games. J Sports Sci 2007; 25(6): 659-66

Owen A, Twist C, Ford P. Small-sides games: the physiological and technical effect of altering pitch size and player numbers. Insight FACA J 2004; 7(2): 50-3

Williams K, Owen A. The impact of player numbers on the physiological responses to small sided games [abstract]. J Sports Sci Med 2007; 6 Suppl. 10: 100

Sampaio J, Garcia G, Macas V, et al. Heart rate and perceptual responses to 2x2 and 3x3 small-sided youth soccer games. J Sports Sci Med 2007; 6 Suppl. 10: 121-2

Hill-Haas S, Coutts AJ, Dawson B, et al. Time-motion characteristics and physiological responses of small-sided games in elite youth players: the influence of player number and rule changes. J Strength Cond Res 2010; 24(8): 2149-56

Hill-Haas S, Dawson B, Coutts AJ, et al. Physiological responses and time-motion characteristics of various small-sides soccer games in youth players. J Sports Sci 2009; 27(1): 1-8

Aroso J, Rebelo A, Gomes-Pereira J. Physiological impact of selected game-related exercises [abstract]. J Sports Sci 2004; 22(6): 522

Sassi R, Reilly T, Impellizzeri FM. A comparison of small-sided games and interval training in elite professional soccer players [abstract]. J Sports Sci 2004; 22: 562

Mallo J, Navarro E. Physical load imposed on soccer players during small-sided training games. J Sports Med Phys Fit 2008; 48(2): 166-72

Dellal A, Chamari K, Pintus A, et al. Heart rate responses during small-sided games and short intermittent running training in elite soccer players: a comparative study. J Strength Cond Res 2008; 22(5): 1449-57

Hill-Haas S, Rowsell G, Coutts AJ, et al. The reproducibility of physiological responses and performance profiles of youth soccer players in small-sided games. Int J Sports Physiol Perform 2008; 3(3): 393-6

Allen J, Butterly R, Welsch M, et al. The physical and physiological value of 5-a-side soccer training to 11-a-side match play. J Hum Movement Stud 1998; 34: 1-11

Impellizzeri FM, Marcora S, Castagna C, et al. Physiological and performance effects of generic versus specific aerobic training in soccer players. Int J Sports med 2006; 27(6): 483-92

Hill-Haas S, Coutts AJ, Rowsell G, et al. Generic versus small-sided game training in soccer. Int J Sports Med 2009; 30(9): 636-42

Hoff J, Helgerud J. Endurance and strength training for soccer players. Sports Med 2004; 34(3): 165-80